Giriş
Boran&Üner Hukuk ve Danışmanlık olarak, özellikle akaryakıt piyasası mevzuatı ve vergi hukuku kapsamında müvekkillerimize sunduğumuz danışmanlık hizmetlerinde, son dönemde Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS) ve buna bağlı yükümlülükler konusunda sıkça soru ve talep almaktayız. Hazine ve Maliye Bakanlığı (Gelir İdaresi Başkanlığı) tarafından yayımlanan Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği (Sıra No: 1) ile hayata geçirilen düzenlemeler; akaryakıt istasyonları, taşıt sahipleri, akaryakıt dağıtım şirketleri, Yeni Nesil Ödeme Kaydedici Cihaz üreticileri ve yetkili donanım/montaj firmaları gibi pek çok paydaşı yakından ilgilendirmektedir.
Özellikle 31 Ocak 2025 tarihine kadar uzatılan TTB (Taşıt Tanıma Birimi) takma zorunluluğu, sonrasında 1 Temmuz 2025’ten itibaren 0 km araçlar için başlayacak uygulamalar ve bu yükümlülüklere uyulmaması hâlinde 213 sayılı Vergi Usul Kanunu çerçevesinde uygulanabilecek cezai yaptırımlar, hem sektör hem de bireysel taşıt sahipleri açısından dikkatle takip edilmesi gereken konuların başında gelmektedir.
Bu makalede; TTB taktırma zorunluluğu, akaryakıt istasyonlarında TTO (Taşıt Tanıma Okuyucu) kurulumu, Taşıt Tanıma Sisteminin (UTTS) temel amaçları, cezai yaptırım riskleri, işletmeye dahil taşıtlarda dikkat edilmesi gerekenler ve 0 km araçlar için 1 Temmuz 2025 sonrası yeni zorunluluklar gibi başlıca konuları ele alacağız. Ayrıca, Türkiye Barolar Birliği (TBB) tarafından açılan iptal davasının uygulamaya etkilerine de değineceğiz. Amacımız; hem akaryakıt sektörü profesyonellerine hem de araç sahiplerine rehberlik edecek, soruların büyük çoğunluğuna yanıt veren kapsamlı bir kaynak sunmaktır.
Unutulmamalıdır ki, bu yazıda paylaşılan bilgiler genel çerçeveyi yansıtır; her somut olayın farklı detayları bulunabileceğinden özel danışmanlık ihtiyacı doğabilir. Daha detaylı bilgi almak ve UTTS hakkında aklınıza takılan tüm sorular için Boran&Üner Hukuk ve Danışmanlık ekibimizle iletişime geçebilirsiniz.
-
Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS) Nedir?
UTTS, akaryakıt istasyonlarında yapılan tüm yakıt satışlarının taşıt plakası ile eşleştirilmesini sağlayan ve bu bilgileri Gelir İdaresi Başkanlığı sistemine otomatik veya anlık veri aktarımıyla ulaştıran bir yapıdır. Bu sistem sayesinde, kayıt dışı ekonominin önlenmesi, akaryakıt satışlarında denetimin artırılması ve vergi güvenliği sağlanması amaçlanır.
UTTS’nin işleyişinde iki temel öğe vardır: Taşıt Tanıma Birimi (TTB) ve Taşıt Tanıma Okuyucu (TTO). Her akaryakıt istasyonu ve taşıt sahibi, Tebliğ’de belirtilen koşullara göre bu sistemi kurmak ve kullanmakla yükümlüdür.
-
Taşıt Tanıma Birimi (TTB) Ne İşe Yarar?
TTB, araçların yakıt depo girişine monte edilen ve içerisinde plaka, araç sahibine ilişkin temel bilgiler gibi verileri saklayan pasif bir elektronik çiptir. Araçtan söküldüğünde tekrar kullanılamayacak biçimde tasarlanmıştır. TTB sayesinde, araç akaryakıt aldığı sırada TTO üzerinden Yeni Nesil Pompa Ödeme Kaydedici Cihaz (YN Pompa ÖKC) ile iletişim kurarak plaka bilgisinin otomatik olarak fişe yansımasını sağlar.
-
Taşıt Tanıma Okuyucu (TTO) Nedir ve Neden Önemli?
TTO, akaryakıt pompa tabancasına entegre edilen ve TTB’deki bilgileri (plaka, araç sahibi, vb.) okuyup YN Pompa ÖKC’ye güvenli şekilde aktaran bir aparattır. Bu aparatta yer alan elektronik sistem, TTB ile YN Pompa ÖKC arasındaki haberleşmeyi sağlar.
-
TTB Takma Zorunluluğu: Kimler 31 Ocak 2025’e Kadar TTB Taktırmalı?
- İşletmeye ait araçlar: Kurumsal olarak kullanılan, şirkete kayıtlı veya kiralama yoluyla edinilmiş araçların TTB takması gerekir.
- Bireysel taşıt sahipleri: Şayet araçlarını işletme faaliyeti kapsamında kullanıyorlarsa, yine bu süreye kadar TTB montajının yapılması zorunludur.
TTB takılmaması, Vergi Usul Kanunu uyarınca düzenlenmeyen belge riskine ve özel usulsüzlük cezalarına yol açabilir.
-
1 Temmuz 2025’ten İtibaren 0 Km Araçlar İçin Ne Değişecek?
Uygulamada önemli bir yenilik de 1 Temmuz 2025 tarihinden itibaren ilk defa trafiğe çıkacak (0 km) araçlar için TTB’nin zorunlu hale gelmesidir. Bu tarihten sonra, ruhsat tescil aşamasında araçlara TTB montajı yapılması beklenecek ve araçlar ilk kullanım gününden itibaren UTTS kapsamına dahil edilecektir.
Bu adım, kayıt dışılığı önlemede en baştan denetime elverişli bir yapının oluşturulması amacıyla getirilmiştir.
-
Yeni Nesil Pompa ÖKC (Ödeme Kaydedici Cihaz) Nedir?
YN Pompa ÖKC, klasik akaryakıt pompalarının aksine, elektronik ortamda anlık veri aktarımı yapabilen ve Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından belirlenen teknik özelliklere sahip güvenli bir cihazdır. Taşıt Tanıma Okuyucu (TTO) ile haberleşerek, yakıt verilen aracın plaka bilgisini otomatik olarak fişe basar.
-
Akaryakıt İstasyonlarının UTTS Kapsamındaki Yükümlülükleri Nelerdir?
- TTO Montajı: Pompa tabancalarına TTO taktırmak.
- YN Pompa ÖKC ile Entegrasyon: Satışlarda araç plakalarının otomatik kaydedilmesini ve GİB sistemine aktarılmasını sağlamak.
- Bakım ve Arıza Yönetimi: TTO veya YN Pompa ÖKC’de oluşabilecek sorunları 48 saat içinde giderme çabası ve yetkili firmalarla iş birliği yapma zorunluluğu.
- UTTS’yi Sürekli Çevrim İçi Tutma: Sistem arızaları en fazla 48 saat içinde giderilmeli, aksi takdirde istasyon ceza riskiyle karşılaşabilir.
-
Türkiye Barolar Birliği’nin İptal Davası ve Mevcut Durum
Türkiye Barolar Birliği (TBB), Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nin bazı hükümlerinin iptali için dava açmıştır. Ancak, şu aşamada yürütmeyi durdurma kararı bulunmadığından, Tebliğ hâlâ yürürlüktedir ve akaryakıt sektörüne getirilen tüm yükümlülükler geçerliliğini korumaktadır.
-
UTTS Kapsamında Uygulanabilecek Cezai Yaptırımlar
- Özel Usulsüzlük Cezası: TTB takmayan veya sistemin gerektirdiği ölçümleri / fiş düzenini sağlamayanlar hakkında, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu çerçevesinde özel usulsüzlük cezaları uygulanabilir.
- Belge Düzenlenmemiş Sayılma: UTTS kapsamında plaka bilgisi otomatik yansıtılması gereken satışlarda, plaka bilgisi olmaksızın düzenlenen fişler, vergi kanunları bakımından “hiç düzenlenmemiş belge” kabul edilebilir.
- İdari Para Cezaları: Akaryakıt istasyonlarının, TTO veya YN Pompa ÖKC gibi cihazları takmaması, arıza durumlarını bildirmemesi, idari para cezası yaptırımını gündeme getirebilir.
-
Araç Kiralama Sektörü TTB Takma Zorunluluğundan Nasıl Etkileniyor?
Kiralık araçların büyük kısmı işletmelere ait olduğundan, TTB zorunluluğu doğrudan araç kiralama sektörünü de ilgilendiriyor. Kiralayan veya kiraya veren taraf, araçların UTTS kapsamına alınmasından sorumludur. Süresi içinde TTB takılmamış araçların kullanılması hem kiralayan hem de kiraya veren açısından cezai risk oluşturabilir.
-
Aracın Satılması veya Plaka Değişimi Durumunda Ne Yapılmalı?
- Plaka değişikliği halinde, yeni plaka bilgilerinin TTB’ye kaydı gerekmektedir.
- Araç satıldığında, TTB’nin sökülerek yetkili firmaya teslim edilmesi ve gerekirse yeni TTB’nin takılması esastır.
-
TTO ve TTB Arıza Durumunda Nelere Dikkat Edilmeli?
- Arıza bildirimi: 48 saat içinde yetkili servise veya üretici firmaya bildirilmelidir.
- Onarım süresi: Üretici/servis, cihazları en hızlı şekilde onarıp yeniden aktivasyonunu sağlamalıdır.
-
UTTS ve Belge Düzeni: ÖKC Fişi Üzerindeki Zorunlu Bilgiler
- Plaka Bilgisi: UTTS üzerinden otomatik aktarılan ve ÖKC fişinde yer alması gereken en kritik bilgi.
- Yakıt Cinsi ve Miktarı: Benzin, motorin, LPG veya doğalgaz gibi.
- Birim Fiyat ve Toplam Tutar: Vergi dâhil satış tutarı.
- Tarih ve Saat: GİB mevzuatı çerçevesinde fişte belirtilmesi zorunlu.
- UTTS İbaresi: Fişin hangi sistem (TTO/TTB) üzerinden düzenlendiğini gösteren bir açıklama veya kod.
-
UTTS’nin Kayıt Dışı Ekonomiyi Önlemedeki Rolü
UTTS, plaka takibi ve satış kayıtlarını tek bir sistem üzerinden GİB’e aktarması sayesinde, akaryakıt sektöründe yaşanan usulsüzlüklerin önlenmesinde önemli bir rol oynamayı hedefliyor. Böylece, faturalandırma dışı yakıt satışlarının veya sahte belge düzenlemelerinin önüne geçiliyor.
-
Sürekli Çevrim İçi Bağlantı Neden Önemli?
UTTS, akaryakıt istasyonlarının Gelir İdaresi Başkanlığı ile veri paylaşımını sağlarken, sisteme sürekli çevrim içi bağlantı gerektirir. Ağ bağlantısı veya cihaz arızası sebebiyle veri iletiminde kesinti olması, kayıt dışı işlemler için bir alan yaratabilir ve bu da hem idari hem de cezai sonuçları beraberinde getirir.
-
Sıkça Sorulan Sorular (S.S.S.)
- Soru: TTB’si olmayan araçtan yakıt satılırsa ne olur?
- Cevap: Mevzuatta zorunluluk kapsamındaki bir araca TTB takılmaması, düzenlenen fişin “hiç düzenlenmemiş” sayılmasına yol açabilir ve özel usulsüzlük cezası riskini doğurur.
- Soru: 0 km aracıma TTB taktırmak zorunda mıyım?
- Cevap: 1 Temmuz 2025’ten sonra ilk defa trafiğe çıkacak (0 km) araçlar için TTB takma zorunluluğu doğrudan geçerlidir.
- Soru: Darphane tarafından yetkilendirilen firmalar dışında montaj yaptırabilir miyim?
- Cevap: Hayır. Yalnızca Darphane tarafından uygun görülmüş firmalar TTO ve TTB montaj ve bakım hizmeti verebilir. Aksi takdirde cihazların resmî geçerliliği kalmaz.
- Soru: TTO üzerinde hasar veya aşınma oluşması hâlinde ne yapılmalı?
- Cevap: Fiziksel hasar veya aşınma durumunda, yetkili firmayla iletişime geçip yenileme veya onarım talebinde bulunulmalıdır. İstasyonun TTO’suz kalması, yasal süreçleri ve satış fişlerini aksatabilir.
- Soru: Plaka değişikliğinde TTB sıfırlanır mı?
- Cevap: Plaka değişikliğinde, mevcut TTB sökülerek yetkili firma tarafından yeni plaka bilgilerinin yüklendiği TTB ile değiştirilmelidir. Böylece UTTS sistemi güncel verileri takip edebilir.
-
Sonuç ve Değerlendirme
Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi (UTTS), akaryakıt sektöründeki kayıt dışı ekonomiyle mücadelede yeni bir dönemi temsil etmekte, TTB ve TTO gibi cihazların zorunlu kılınmasıyla vergi güvenliği ve rekabet eşitliği sağlanması amaçlanmaktadır. 31 Ocak 2025 tarihine dek uzatılan TTB takma zorunluluğu, 1 Temmuz 2025 sonrasında ilk tescil edilecek 0 km araçların sisteme girişi ve UTTS ile Gelir İdaresi Başkanlığı sistemleri arasındaki veri paylaşımı, bu alanda yaşanan dönüşümün temel taşlarıdır.
Tebliğ’e uyulmaması durumunda, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca ciddi yaptırımlar (özel usulsüzlük cezaları, belge düzenlememe sayılması vb.) gündeme gelir. Türkiye Barolar Birliği tarafından açılan iptal davası her ne kadar devam ediyor olsa da, henüz yürütmeyi durdurma kararı bulunmadığı için uygulama yürürlüktedir. Dolayısıyla, akaryakıt istasyonlarının, taşıt sahiplerinin, dağıtım şirketlerinin ve yetkili montaj/üretici firmaların Tebliğ’deki yükümlülükleri gecikmeden yerine getirmesi hayati önemdedir.
Boran&Üner Hukuk ve Danışmanlık olarak, UTTS kapsamındaki tüm hukuki süreçler, teknik yükümlülükler ve olası cezai riskler hakkında danışmanlık sağlamaktan memnuniyet duyarız. Somut olaya özel değerlendirme için ekibimizle iletişime geçebilir ve yasal haklarınızı korumaya yönelik gerekli adımları atabilirsiniz.
Dipnotlar:
- Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği (Sıra No: 1), 22 Ocak 2024 tarihli ve 32437 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/10/20231005-4.htm
- Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB): gib.gov.tr
- Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü: darphane.gov.tr
- Yeni Nesil Akaryakıt Pompa Ödeme Kaydedici Cihazlar (YN Pompa ÖKC) Bilgi Portalı: gib.gov.tr
Önemli Tarihler ve Yükümlülükler
| Tarih | Yükümlülük | İlgili Taraflar |
| 31 Ocak 2025 | TTB taktırma zorunluluğu son tarihi | İşletmeye dahil veya işte kullanılan araç sahipleri |
| 31 Ocak 2025 | En az bir pompa ünitesine TTO taktırma zorunluluğu son tarihi | Akaryakıt istasyonları |
| 1 Temmuz 2025 | İlk defa trafiğe çıkacak (0 km) araçlarda TTB zorunluluğu başlangıç tarihi | 0 km araç sahipleri |
| Süreç Devam Ediyor | Türkiye Barolar Birliği’nin açtığı iptal davası | Tüm paydaşlar |
| Sürekli | UTTS’nin çevrim içi ve çalışır durumda tutulması | Akaryakıt istasyonları |
| Sürekli | Arıza durumlarında 48 saat içinde yetkili servise bildirim ve onarımın sağlanması | Akaryakıt istasyonları, Yetkili firmalar |
| Sürekli | Yetkili firmalar dışındaki kişilerden TTB ve TTO montajı, bakımı, onarımı ve değişiminin yaptırılmaması | Tüm paydaşlar |
Bu makalede yer alan bilgiler, Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi Uygulama Genel Tebliği (Sıra No: 1) ve ilgili mevzuat hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır. Tebliğde ve ilgili mevzuatta değişiklik olması durumunda, güncel mevzuata uygun hareket edilmesi gerekmektedir. Boran&Üner Hukuk ve Danışmanlık, mevzuat değişikliklerini ve güncel gelişmeleri müvekkilleri için yakından takip etmektedir.
UTTS ile ilgili tüm sorularınız, TTB ve TTO zorunluluğu, akaryakıt istasyonu yükümlülükleri ve hukuki süreçler hakkında detaylı bilgi ve danışmanlık almak için Boran&Üner Hukuk ve Danışmanlık ekibimizle iletişime geçmekten çekinmeyin!
(İletişim Bilgileri):
- Adres: Halaskargazi Caddesi, No:111 Kat:6 Daire:14, Şişli/İstanbul
- E-posta: info@boranunerhukuk.com
- Telefon: +90 212 219 75 72 / +90 212 219 75 26
- Mobil: +90 532 701 65 01 / +90 533 497 50 37
- Web Sitesi: www. boranunerhukuk.com
Kısaltmalar Tablosu
| Kısaltma | Açıklaması |
| UTTS | Ulusal Taşıt Tanıma Sistemi |
| TTB | Taşıt Tanıma Birimi |
| TTO | Taşıt Tanıma Okuyucu |
| YN Pompa ÖKC | Yeni Nesil Akaryakıt Pompa Ödeme Kaydedici Cihaz |
| GİB | Gelir İdaresi Başkanlığı |
| TBB | Türkiye Barolar Birliği |
| ÖKC | Ödeme Kaydedici Cihaz |